De Nederlandse staat en de NS hebben de reiziger in de kou laten staan met een snelle treinverbinding tussen Amsterdam en Brussel. De flitstrein Fyra draaide uit op een fiasco omdat de overheid vooral oog had voor de opbrengsten van de snelle trein die over de HSL-Zuid moest gaan rijden. De NS was er alleen maar op uit om concurrenten van het spoor te houden en het eigen monopolie veilig te stellen.

Dat zijn de spijkerharde belangrijkste conclusie van de parlementaire enquêtecommissie die onderzocht waarom de Fyra veel later ging rijden dan was gepland en waarom de trein door grote mankementen al na een paar weken weer van het spoor werd gehaald.

De commissie houdt de NS en de achtereenvolgende bewindslieden in de eerste plaats verantwoordelijk voor het debacle. Bewindslieden van diverse kabinetten hebben de Tweede Kamer ontijdig, onvolledig of onjuist geïnformeerd. Ze gaven een onjuiste voorstelling van zaken, zetten de Kamer voor het blok, gaven een verkeerd beeld of hebben de Kamer misleid.

Mansveld in de fout

Staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur verklaarde kort nadat de hogesnelheidstrein Fyra tussen Amsterdam en Brussel was gaan rijden dat niemand de opstartproblemen had verwacht. Maar een aantal direct betrokkenen was wel degelijk op de hoogte hiervan.

De staatssecretaris heeft de Kamer onjuist geïnformeerd “door te zeggen dat niemand de slechte prestaties van de Fyra had verwacht”, oordeelt de commissie. Ook als het gaat om de bevoegdheden van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft de PvdA’er de Kamer “ten minste onvolledig en strikt genomen onjuist” geïnformeerd.

Ook Dijsselbloem niet vrijuit

De commissie vindt dat minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën de Kamer op het "verkeerde been heeft gezet" door haar onvolledig te informeren. Het gaat hierom de doorverkoop door fabrikant AnsaldoBreda van de door de NS teruggestuurde Fyra-treinen. Hij had de Kamer moeten melden dat de NS pas vanaf de zevende doorverkochte trein geld zou ontvangen, meent de commissie.

Eerder heeft Camiel Eurlings als minister van Verkeer en Waterstaat de Kamer zelfs misleid.  Volgens commissie-voorzitter Van Toorenburg heeft hij informatie over een mogelijk faillissement van HSA, het samenwerkingsverband van NS en KLM, bewust "minder helder gepresenteerd".

Maar ook de Tweede Kamer moet zich de flop aantrekken: omdat de Kamer wel blafte, maar nooit echt beet is ook het parlement medeverantwoordelijk voor het mislukken van het project, aldus de enquêtecommissie.

Extreem hoog bod

Met een "extreem hoog bod'' van 178 miljoen euro haalde de NS het vervoer op de HSL-Zuid binnen, maar de commissie noemt de deze overeenkomst "onwerkbaar'' en spreekt van "grote risico's". Door de hoge kosten kwam HSA, het bedrijf waarin NS samen met de KLM de HSL-Zuid wilde exploiteren, in grote financiële problemen.

Het kabinet heeft lange tijd niet kunnen beslissen of het HSA zou helpen of failliet moest laten gaan. De NS liet de Fyra bouwen door het Italiaanse bedrijf AnsaldoBreda, maar liet in de aanbesteding van deze klus grote steken vallen.

De manier waarop de Fyra op het Nederlandse spoor is toegelaten noemt de enquêtecommissie "schokkend": de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) toetste alleen op papier, maar keek niet naar de treinen zelf. De commissie vindt het "onaanvaardbaar" dat de ILT haar rol te beperkt invult.

Nadat de Fyra in 2013 binnen de kortste keren van het spoor was verdwenen, mocht de NS alternatief vervoer regelen. De commissie vindt dit "opmerkelijk" omdat de NS een "wanprestatie" had geleverd.

NS: beloften niet waargemaakt

De NS laat woensdag in een reactie weten dat het spoorwegbedrijf haar ambities en beloften rond de Fyra niet waar heeft kunnen maken. In de organisatie van de spoorwegen zijn maatregelen genomen om in de toekomst vergelijkbare fouten bij het aanschaffen van nieuwe treinen te voorkomen.

"Dit rapport verdient het om inhoudelijk goed te worden bestudeerd. Het project Fyra is een grote teleurstelling geworden voor de reiziger en voor ons'', meldt de NS verder. "NS wil de lessen van het onderzoek naar de Fyra gebruiken om verdere verbeteringen door te voeren. NS zal daarbij ook goed luisteren naar de uitkomsten van de politieke beraadslagingen en de aanbevelingen van de commissie."

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl